คำว่า “เสม” ตั้งขึ้นตามนามของ ศาสตราจารย์นายแพทย์เสม พริ้งพวงแก้ว ปูชนียบุคคลสำคัญของไทย เพื่อเป็นสิริมงคลและยกย่องท่านในคุณูปการแห่งการยืนหยัด อยู่ข้างความถูกต้องดีงามและผู้ยากไร้มาโดยตลอด

คำว่า “สิกขา” เป็นคำบาลี ส่วนสันสกฤต เรียกว่า ศึกษา เพื่อโยงกลับไปหาหลักการศึกษาที่สำคัญของพุทธศาสนา คือ ไตรสิกขา อันประกอบด้วย ศีล สมาธิ ปัญญา

ส่วนคำว่า “ลัย” ใช้ในความหมาย แหล่งเรียนรู้

เสมสิกขาลัยมุ่งเน้นกระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วม ซึ่งทำให้ผู้เรียนได้ฝึกฝนตนเองในทุกด้านของชีวิต ในบรรยากาศของความเป็นกัลยาณมิตรที่เกื้อกูลกันระหว่างครูและผู้เรียน เป็น กระบวนการเรียนรู้ที่ผสมผสานทั้งในแง่ของการรับรู้อย่างลึกซึ้ง การคิดอย่างเชื่อมโยงและมีจินตนาการสร้างสรรค์ รวมถึงการเรียนแบบผ่านประสบการณ์จากการลงมือปฏิบัติจริง เพื่อนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงเติบโตทั้งด้านสติปัญญา จิตใจ ทักษะและพฤติกรรมของผู้เรียน